Yerseke: een prachtig dorp, geliefd door vele toeristen van over de hele wereld. Bekend om de mosselen, oesters en andere heerlijke zeevruchten, bijzondere bezienswaardigheden en cultuur. Maar ook heeft Yerseke een bijzonder uitgebreide geschiedenis. Wat weet jij van Yerseke? We durven te wedden dat deze blog je vertelt wat je nog niet wist over de geschiedenis van Yerseke.
Yerseke heette niet altijd zo. Eerst wat het Gersika: die naam werd gevonden op een Oorkonde van Keizer Otto, een kleinzoon van Karel de Grote, uit het jaar 966. Dan, op 27 juli 980, zien we in een belangrijk bewaard gebleven document dat de naam verandert in Gersicha. In het jaar 1323 spreekt men van Ieeseke en dat verandert zo’n twintig jaar later in Yeersike. Dan komen ook ineens Ieersic en Ieresicke de hoek om kijken.
In 1832 heet het dorp voor het eerst dan echt Yerseke. Maar sommige belangrijke figuren vinden dat maar niks en willen het bij Ierseke houden. Het heeft even geduurd, maar Yerseke, zoals we het nu schrijven, is sinds 1816 dan toch eindelijk de officiële naam.
Yerseke staat nu bekend als een dorpje aan de kust, maar dat is het niet altijd geweest. Een woeste overstroming in de 15e eeuw, de Sint Felixvloed, zorgde er namelijk voor dat Yerseke aan het water kwam te liggen. Daarvoor was het een van de vele plaatsen die was ontstaan op een kreekrug, zoals zoveel Zeeuwse dorpen. Zo’n kreekrug was een stuk land dat wat hoger lag en daarom vaak werd gebruikt om schapen op de hoeden. Hier kon zomaar een nederzetting ontstaan, meestal met maar twee toegangswegen.
De Damstraat en Breeweg waren de eerste twee, gevolgd door het Kerkplein waar je nu Tourist Shop Yerseke vindt, de Dreef, de Oude Torenstraat, het Stokvisstraatje (omdat in deze straat een winkeltje was gevestigd die stokvis verkocht) en de Paardenmarkt. Als je vanaf de kerk goed kijkt, zie je dat alle straten vanaf daar iets naar beneden lopen. Typisch voor een ringdorp dat om de kerk heen gebouwd is.
De kerk heeft trouwens veel meegemaakt. Die werd gebouwd van 1355 tot 1413. In 1532 werd het zogenaamde ‘schip’ van de kerk verwoest door een brand. Dat deel is niet meer terug aangebouwd.Vanaf 1800 werden de zijvleugels lange tijd gebruikt voor van alles en nog wat, maar niet voor kerkelijke activiteiten. Zo was het een tijdje een leslokaal en later een plek waar trouwdiensten werden gehouden. Op den duur is deze vleugel ook ingericht als ziekenzaal voor mensen met besmettelijke ziektes, maar uiteindelijk hiervoor nooit gebruikt.
De Noordvleugel werd vele jaren gebruikt als opslag voor brandblusmiddelen, emmers, haken en ladders. Er waren zelfs twee arrestantenhokjes te vinden, maar een echt politiebureau was er nog niet. Bij ruimtegebrek in 1883 door grote groei van de bevolking werd de kerk te klein. De vleugels werden opgeknapt en begonnen weer deel uit te maken van de kerk.
In de Tweede Wereldoorlog werd er veel schade aan de kerk toegebracht. Zo verloor het gebouw op 16 mei 1940 door een bombardement van de Fransen zijn machtige toren. Na de beschieting leek de kerk meer een ruïne; er was niet veel van over. In 1948 werd de kerk gerestaureerd.
In 1923 werden onder de vloer van een afgebroken pand in de Lepelstraat drie aardewerken potten gevonden. En dat is wel heel bijzonder, want de drie archeologen die ernaar hebben gekeken concludeerden daaruit dat Yerseke rond 600 a 700 na Christus al permanent bewoond moest zijn geweest! Jammer genoeg hebben deze bijzondere stukken het niet overleefd; tijdens de graafwerken zijn de potten kapot gegaan. In de potten zouden menselijke skeletdelen gezeten hebben. Ook as, houtskoolresten en een stuk van een haarkam of mesheft werden gevonden. Omdat de potten stuk waren vond men het niet de moeite ze te bewaren
Op de Dam werd in de Middeleeuwen door zo’n 1400 monniken de Onze Lieve Vrouwe Kapel opgericht. Ook zijn het deze monniken die de eerste dijken rond het dorp aan hebben gelegd. Na de Reformatie wordt er eigenlijk vrijwel niets meer gemeld over deze kapel. Tijdens de 80-jarige Oorlog wordt Yersekendam meerdere keren geteisterd en bijna alle huizen worden zwaar beschadigd achtergelaten. Hoogstwaarschijnlijk heeft ook de kapel veel schade opgelopen. In de tweede helft van de 17e eeuw wordt de kapel overgenomen door particulieren. Het gebouw kreeg een nieuw doel: het turfkot van een Meestoof, waar uit meekrap rode kleurstof werd gewonnen voor bijvoorbeeld kleding.
Ook het turfkot verdween tenslotte, zodat in 1948 nog slechts resten van de fundering werden aangetroffen onder een pand tussen de oprit naar de Dam, de Stoofstraat en de Schipperstraat. In verband met wegwerkzaamheden, om de verkeerssituatie te verbeteren, werden in mei 1961 de huisjes die op de plaats waar de Kapel had gestaan, afgebroken. Restanten van de fundering van de kapel kwamen hierbij bloot te liggen, maar ook deze restanten werden helaas opgeruimd. Er is dus niets meer over van dit Middeleeuwse bouwwerk.
We kennen Yerseke als hét dorp van de visserij, de oesters en de mosselen. Maar wist je dat dat vroeger heel anders was? Het is misschien moeilijk voor te stellen, maar de Yersekenaren leefden eerst voornamelijk van de landbouw. De boeren aten wat ze produceerden en een supermarkt bestond nog niet, dus aten de mensen vaak hetzelfde. Maar zoals je je vast wel voor kan stellen, gaat elke dag hetzelfde eten best vervelen.
Daarom viste men af en toe wat of raapten ze mosselen in de Oosterschelde bij eb. Je zou kunnen zeggen dat dit het begin is geweest van de mosselvisserij, hoewel het er nu natuurlijk heel anders aan toe gaat! Vanaf 1870 kwam de oesterkweek op gang. Tot dan worden veel oesters gekweekt in Bergen op Zoom, wat toen nog aan het water lag. Maar door vervuiling waren de kweekgronden daar niet meer zo geschikt, dus gingen de zogenaamde oesterbaronnen op zoek naar een nieuwe plek. Yerseke en Wemeldinge boden uitkomst.
Vanaf dat moment gaat het goed met Yerseke: het dorp maakt een enorme economische groei door, door de enorme populariteit van de zeevruchten. Binnen een mum van tijd zijn er niet meer 1000, maar 10.000 inwoners en krijgt het dorp de bijnaam Klondike, naar het bekende Canadese gouddelversstadje.
Maar die economische voorspoed had ook een keerzijde, want er kwamen veel gelukszoekers naar Yerseke. En werk was er genoeg. Een extra paar handen kwam altijd van pas. Het geld dat door hen werd verdiend, werd net zo makkelijk uitgegeven in het café en aan vrouwen. Er werd veel gestolen, branden werden gesticht en in de geschiedenisboeken lees je zelfs over enkele moorden. Iets minder glansrijk, dus. Al die oproer zorgde ervoor dat het Leger des Heils hun eerste vestiging in Nederland in Yerseke opende.
Een strenge winter en ziektes in de oesters zorgen dat het vanaf 1885 slecht gaat met de oesterteelt. Veel oesterbaronnen vertrokken. In de winter van 1962/1963 krijgen de overgebleven baronnen opnieuw een zware tegenslag: door de strenge winter vriezen bijna alle oesters dood. Toen er nog maar acht standvastige kwekers over bleven, ontdekte men dat de Japanse oester veel minder gevoelig bleek voor ziekten. Ze begonnen met de kweek hiervan, die ook nog eens goedkoper was.
Er valt nog heel, heel veel meer over Yerseke te vertellen, maar we laten het graag aan jou over om het dorp te ontdekken. Dat doe je bijvoorbeeld met een superleuke speurtocht of rondleiding van de Tourist Shop Yerseke, met een gids die je graag alle mooie plekjes van Yerseke laat zien. Zo kom je langs de pittoreske havens, bijzondere bezienswaardigheden en geniet je volop in de heerlijke restaurants met prachtig uitzicht op de Oosterschelde. Kom jij ook eens langs? We sluiten deze blog af met een paar leuke feitjes!
Foto’s: https://www.facebook.com/Nostalgyese/
